03 Feb 2017
(ડૉ. કૌશિક ચૌધરી - કે.એમ.શાહ ડેન્ટલ કોલેજમાંથી બી.ડી.એસ. પૂર્ણ કરી તેઓ હાલમાં પાલનપુરમાં પ્રાઇવેટ પ્રેક્ટિશ કરી રહ્યા છે. 'ગુજરાત સમાચાર' અખબારની રવિપૂર્તિમાં તેમની નિયમીત કોલમ 'પ્રોજેક્ટર'માં આ લેખ પ્રકાશિત થયેલો છે.)
ડો. અબ્દુલ કલામ સાહેબે એકવાર કહ્યું હતું કે ''જે દિવસે આપણે મેડિકલ, ઇજનેરી સહીતના તમામ ક્ષેત્રોનું શિક્ષણ માતૃભાષામાં જ આપીશું ત્યારે આપણે જાપાન અને ચીન જેવી વૈજ્ઞાાનિક ક્રાંતિ કરી શકીશું. જાપાન અને ચીનમાં વિદ્યાર્થીઓને શાળાથી લઇને પોસ્ટ-ગ્રેજ્યુએટ અને પીએચડી સુધીના દરેક વિષયના અભ્યાસક્રમો તેમની માતૃભાષામાં જ ભણાવવામાં આવે છે જેથી ત્યાંના વિદ્યાર્થીઓ તેને વધુ ઉંડાણપૂર્વક આત્મસાત કરી શકે છે અને પ્રચંડ સંશોધનાત્મક વૃત્તિને જન્મ આપે છે.'' ભારતમાં અને હવે ખાસ કરીને ગુજરાતમાં બાળકોને ક્યાંક સ્ટેટસ માટે તો ક્યાંક હરીફાઇને પહોંચી વળવા માટે અંગ્રેજી માધ્યમમાં મૂકવાનો ક્રેજ જ્યારે વધી રહ્યો છે ત્યારે જરુરી છે કે આપણે અબ્દુલ કલામ સાહેબની આ સલાહ પાછળનું નક્કર વિજ્ઞાાન સમજી લઇએ.
આપણા જાગ્રત મનના મુખ્ય ત્રણ ભાગ છે. મનસ, ચિત્ત અને બુધ્ધિ. મનસમાં દ્રષ્ટિ, શ્રવણ, સ્વાદ, સ્પર્શ જેવી જ્ઞાાનેન્દ્રિયોના મસ્તિષ્ક-કેન્દ્રો આવેલા છે. આપણે જ્યારે આંખો વડે કોઇ વસ્તુ જોઇએ છીએ ત્યારે તે વસ્તુનું ચિત્ર આંખોના નેત્રપટલથી સીધું માનસમાં આવેલા દ્રષ્ટિ જ્ઞાાનેન્દ્રિયના મસ્તિષ્ક-કેન્દ્રમાં આપાત થાય છે. અને ત્યારે આપણે તે વસ્તુને જોઇ શકીએ છીએ. આમ, આપણી સાચી ઇન્દ્રિયો આપણા આંખ, કાન, નાક જેવા અંગો નથી. આપણી ઇન્દ્રિયો મનસમાં આવેલાં મસ્તિષ્ક-કેન્દ્રો છે. જો મનસમાં આવેલું દ્રષ્ટિનું આ મસ્તિષ્ક-કેન્દ્ર ઈજા પામે તો આપણે આંધળા થઇ જઇએ ભલેને પછી આપણી આંખો સંપૂર્ણ તંદુરસ્ત હોય. હવે, મનસના મસ્તિષ્ક-કેન્દ્રો પર આપાત થતી આ ચિત્ર કે અવાજ જેવી સંવેદનાઓ મનસમાંથી ચિત્તમાં આવે છે. ચિત્ત મનનું એ ભાગ છે જ્યાં આ બધી સંવેદનાઓના પાછળના રેકોર્ડો સંગ્રહાયેલા હોય છે અને નવી સંવેદનાના રેકોર્ડ રચાય છે.
તો, આ રીતે નાનું બાળક જ્યારે શરુઆતમાં ભાષાનો કોઇ નવો શબ્દ વાંચે કે સાંભળે છે ત્યારે તે તેના મનસમાં થઇને ચિત્તમાં આવે છે. જો એ શબ્દ એણે પહેલા સાંભળ્યો હશે અને એનો મતલબ સમજ્યો હશે તો ચિત્તમાં એનો રેકોર્ડ હશે. ચિત્ત તે શબ્દને તેના પહેલા સમજેલા મતલબ સાથે બુધ્ધિ પાસે મોકલી દેશે. અને બુધ્ધિ તેનો અર્થ સમજ્યા પછી સામે શું જવાબ આપવો એનો નિર્ણય લેશે. એટલે નાનું બાળક તેના માતા-પિતા અને સગા-સંબંધીઓ દ્વારા જે શબ્દો અને શબ્દોના અર્થ સાંભળે છે તે એના ચિત્તમાં ખાસ પ્રકારે જોડાયેલા ચેતાકોષોથી બનેલા એક જાળા સ્વરુપે સંગ્રહ પામે છે. ચેતાકોષોના જોડાવાથી બનેલા આ જાળાને ચેતાજાળ કહે છે. ધારો કે, એક બાળક 'અણુ' શબ્દ સાંભળે છે જે એના ચિત્તમાં એક નાની ચેતાજાળ સ્વરુપે સંગ્રહાય છે. હવે જ્યારે તેને 'અણુ' શબ્દનો અર્થ સમજાવવામાં આવશે ત્યારે તે પોતાના ચિત્તમાં તે સમજ મુજબનું અણુનું એક ચિત્ર તૈયાર કરી લેશે. આ ચિત્ર પણ બાળકના ચિત્તમાં એક બીજી ચેતાજાળ સ્વરુપે રચાશે જે 'અણુ' શબ્દની ચેતાજાળ સાથે જોડાયેલી હશે. કારણ કે એ તે શબ્દનો અર્થ છે. હવે, બાળક જો 'પરમાણુ' શબ્દનો અર્થ જાણે તો તેનો અર્થ જણાવતું ચિત્ર પણ એક ચેતાજાળ સ્વરુપે તેના ચિત્તમાં રચાશે. અને જ્યારે તે 'અણુ' અને 'પરમાણુ' વચ્ચેનો સબંધ જાણશે ત્યારે પરમાણુની ચેતાજાળ અણુની ચેતાજાળ સાથે જોડાઇ જશે. જેમ જેમ તે બાળક અણુ અને પરમાણુ વિશે વધારે સત્યો જાણતું થઇ જશે તેમ તેમ તે બધી જાણકારીની ચેતાજાળ બની અણુના અર્થની મૂળભૂત ચેતાજાળ સાથે જોડાતી જશે અને એ રીતે એ મૂળ ચેતાજાળ ક્રમિક જાણકારીનાં પગથીયાં ધરાવતી હોય તે રીતે મોટી થતી જશે.
બાલ્યાવસ્થામાં સામાજીક અને શૈક્ષણિક જાણકારી આપતા આવા અસંખ્ય શબ્દો બાળક સતત પોતાના ચિત્તમાં ચેતાજાળ સ્વરુપે સંગ્રહતું જાય છે. તે શબ્દોનો અર્થ અને તેમના એકબીજા સાથેના સબંધ અલગ અલગ ચેતાજાળોને એકબીજા સાથે ગૂંથે જાય છે. આમ આપણા મસ્તિષ્કમાં કોઇ એક ભાષાના શબ્દોથી બનેલું જાણકારીનું એક બહુ વિશાળ જાળું હોય છે જ્યાં તે શબ્દોના અર્થોએ એકબીજા સાથે ગૂંથાઇને આપણી કુલ સમજ તૈયાર કરી હોય છે. હવે આ રીતે માતૃભાષામાં દુનિયાથી સતત રુબરુ થયેલો ઓગણીસ વર્ષનો છોકરો કોલેજમાં જઇને ધારો કે અંગ્રેજી માધ્યમમાં 'એટમ' શબ્દથી રુબરુ થાય છે. આથી તેના ચિત્તમાં 'એટમ' શબ્દ અને તેનો અર્થ સમજાવતા શબ્દોની એક અલગ ચેતાજાળ રચાય છે. તેનો અર્થ સમજાવતા શબ્દો તેના ચિત્તમાં એ જ ચિત્ર ઉપજાવે છે જે વર્ષો પહેલા 'અણુ' શબ્દથી ઉપજ્યું હોય છે.
આથી, જેટલી વખત તે 'એટમ' શબ્દ સાંભળે છે તેટલી વખત તેને તેનો અર્થ આત્મસાત કરવા પહેલા ગુજરાતી ભાષાના 'અણુ' શબ્દની ચેતાજાળ પર આવવું પડે છે. આ રીતે તેને અંગ્રેજી ભાષાના દરેક શબ્દના અર્થ તેની માતૃભાષાના શબ્દોની ચેતાજાળોમાં શોધવા પડે છે. વળી કોલેજના ક્લાસરુમ સિવાયના જીવનમાં તે માતૃભાષામાં જ દુનિયાથી રુબરુ થતો હોય છે. આથી માતૃભાષાના શબ્દોમાં નવું જ્ઞાન પણ નવી ચેતાજાળો રુપે ઉમેરાતું રહે છે. આમ, બે અલગ અલગ ભાષાના શબ્દોની સતત વિકસતી જતી ચેતાજાળોને એકબીજા સાથે સંપૂર્ણ રીતે એકરુપ કરવી કોઇપણ મનુષ્ય માટે મુશ્કેલ બને છે. પરીણામે અંગ્રેજી ભાષાની ચેતાજાળો અને માતૃભાષાની ચેતાજાળો એકબીજા સાથે સંપૂર્ણ રીતે ગૂથાઇને એક બની શકતી નથી. આ કારણે માણસ અંગ્રેજી શબ્દોને તો જાણે છે પણ તેના અર્થોને ચિત્તની સૌપ્રથમ મૂળ ચેતાજાળના ઉંડાણ સુધી આત્મસાત કરી શકતો નથી. પરીણામે અંગ્રેજી ભાષામાં મળેલું જ્ઞાન તેના માટે પાયા વગરની ઇમારત જેવું બની રહે છે. આથી, ચિત્તમાંથી બુધ્ધિ સુધી જ્યારે તે અંગ્રેજી શબ્દોના અર્થ પહોંચે છે ત્યારે તે અર્થ એ શબ્દોના ઉદભવની અને ઉદભવના કારણની જાણકારી આપી શકતા નથી. પરીણામે, આવો માણસ ચાહે ગમે તેવી ડીગ્રી મેળવી લે તો પણ તે છીછરી સમજથી જાણેલા શબ્દોને બોલતો એક પોપટ જ હોય છે. આ જ કારણ છે કે અંગ્રેજી મીડીયમમાં ભણેલા છોકરાઓ વધારે પડતું દેખાવ કરતું અને છીછરું અંગ્રેજી બોલે છે. તેમની ભાષામાં નૈસર્ગિકતા અને ઠરેલતા નથી હોતી.
પણ જો બારમા પછી એમબીબીએસ અને ઇજનેરી શાખામાં અભ્યાસક્રમો માતૃભાષામાં જ હોય તો બાળકના મનમાં અઢાર વર્ષ સુધી જે ભાષાના શબ્દોની ચેતાજાળ બની હશે તે જ ભાષાના શબ્દોથી તેને આગળનું નવું જ્ઞાન મળશે. આથી, તે દરેક નવા જ્ઞાનની ચેતાજાળ તેના બાળપણમાં બનેલી ચેતાજાળો સાથે પૂરી એકરુપતાથી સળંગ રીતે ગૂંથાશે અને આ કારણે દરેક નવા જ્ઞાનને તે તેના ચિત્તની સૌપ્રથમ મૂળ ચેતાજાળના મૂળથી સમજી શકશે. અને દરેક હકીકતનું મૂળ તપાસતાં જ તો તેના અસ્તિત્વનું કારણ મળે છે. આમ, માણસની સંશોધાત્મક શક્તિ સોળે કળાએ ખીલી ઉઠે છે.
આમ, આપણે અંગ્રેજીને જાણકારી અને સમજ મેળવવાની ભાષા નથી બનાવવાની. એ કાર્ય માટે માતૃભાષા જ શ્રેષ્ઠ છે. અંગ્રેજીને આપણે આપણી જાણકારી અને સમજને ખાલી અભિવ્યક્ત કરવાની ભાષા બનાવવાની છે જે આસાન છે. એ માટે ગ્રેજ્યુએશન અને પોસ્ટ-ગ્રેજ્યુએશનના દરેક કોર્સને માતૃભાષામાં જ ભાષાંતરીત કરી એક વધારાનો અંગ્રેજી વિષય દાખલ કરવો જોઇએ જેમાં તે કોર્સમાં ઉંડાણપૂર્વક જાણેલા સત્યોને અંગ્રેજીમાં કયા શબ્દો સાથે કેવી રીતે વ્યક્ત કરવા તે શીખવાડવામા આવે.
If you are a creative medical / paramedical student or practitioner and want to explore & share your talent with the world, we heart
Read More »We at Spandan offer you to get your Advertisement published in our yearly Book "Spandan". We accept all type of advertisements, Be it Display, App
Read More »Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. nulla pariatur.
Read More »SUCCESS :